Κώστας Μπέζος,
Ένας χαβανέζος στο ρεμπέτικο

γράφει ο Μωυσής Ασέρ

Ο Κώστας Μπέζος υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα, μουσικός – τραγουδοποιός, σκιτσογράφος, συγγραφέας και χρονογράφος, αυτές τις μέρες επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή μια εξαιρετική έκδοση βιβλίου που αναφέρεται σ αυτόν, από τις εκδόσεις Αιολος. Πάμε στη Χονολουλού – Κώστας Μπέζος (1905–1943) συγγραφέας – επιμέλεια: Δημήτρης Κούρτης.

Ο Κώστας Μπέζος (1905–1943) υπήρξε μια από τις πιο ιδιοσυγκρασιακές και πολυπρόσωπες φιγούρες της προπολεμικής Ελλάδας – μουσικός, τραγουδιστής, σκιτσογράφος, δημοσιογράφος, ηθοποιός και κοινωνικός παρατηρητής. Η ζωή και το έργο του ξεδιπλώνονται σαν παλίμψηστο της εποχής του, κινούνται ανάμεσα στο ελαφρό και το βαρί, το γελοιογραφικό και το σκοτεινά ρεαλιστικό, το εξωτικό και το βαθιά ελληνικό.

Το νεο βιβλίο είναι μιά λεπτομερής βιογραφία του Μπέζου, βασισμένη σε πρωτογενείς πηγές (οικογενειακό υλικό, αρχεία εφημερίδων, φωτογραφίες, γελοιογραφίες) Ανάλυση της μουσικής και των δύο ιδιοτήτων του: από τα ρεμπέτικα ως Κωστής μέχρι τις «χαβάγιες» με τα Άσπρα Πουλιά και περιλαμβάνει
CD με σπάνιες ηχογραφήσεις, με κομμάτια που επανακυκλοφορούν για πρώτη φορά από την αρχική τους ηχογράφηση! Σκίτσα και άρθρα από τις εφημερίδες όπου εργαζόταν (όπως Ακρόπολις, Καθημερινή, Πρωία κ.ά.)

Από τη Χονολουλού στο Βοτανικό Ο Μπέζος πρωτοεμφανίζεται στη δισκογραφία στα μέσα της δεκαετίας του 1930, με το συγκρότημά του “Τα Άσπρα Πουλιά”, σε έναν ήχο που θα χαρακτηριζόταν σήμερα ως χαβανέζικος-exotica. Παίζοντας Hawaiian slide guitar, μαντολίνο και κιθάρα, δημιούργησε ένα ιδιότυπο ελληνικό χαρμάνι από αργές μελωδίες, ταγκό, ρούμπες και στοιχεία ευρωπαϊκά ακούσματα της εποχής και το λαϊκό τραγούδι, φιλτραρισμένα μέσα από τη δυτική μόδα για εξωτισμό και την αστική ευαισθησία της εποχής. Τα κομμάτια του – όπως το “Άσπρα πουλιά”, “Στην Ακρόπολη”, “Χορεύουνε τα ψάρια” διακρίνονται για τη χιουμοριστική, νοσταλγική και παράλληλα σατιρική τους διάθεση. Ταυτόχρονα, δεν λείπουν και οι κοινωνικές νύξεις: πίσω από τα φωνητικά, συχνά υπήρχε σχόλιο για τη φτώχεια, την ξενομανία ή τη μικροαστική ζωή. Όμως ο ίδιος ο Μπέζος, σε μια άλλη του πλευρά, είχε ήδη χαράξει μονοπάτι και στο ρεμπέτικο. Με το ψευδώνυμο “Κωστής”, ηχογράφησε το 1930–31 περίπου δώδεκα τραγούδια που σήμερα θεωρούνται προδρομικά του “μαύρου” ρεμπέτικου. Κομμάτια όπως “Κάηκε ενα σχολειο”, “Η Υπόγα”, ” Η παξιμαδοκλεύτρα” και “Ο χαρτοπαίκτης”, διαθέτουν αυθεντική ντοκουμέντα ρεαλισμού, παρανομίας και εσωστρέφειας, που δύσκολα συνδέει κανείς με το φωτεινό χαμόγελο του Χαβανέζου.

Σκιτσογράφος και αρθρογράφος Παράλληλα με την καλλιτεχνική του καριέρα, ο Μπέζος υπήρξε πολιτικός γελοιογράφος και χρονογράφος σε μεγάλες εφημερίδες όπως η Ακρόπολις, Καθημερινή και Πρωία. Η πένα του ήταν σαρκαστική, δεικτική, με λαϊκό τόνο, αλλά και φιλελεύθερο προσανατολισμό. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, τα αντιφασιστικά σκίτσα του γνώρισαν μεγάλη διάδοση: έπλασε μορφές όπως το «Κορόιδο Μουσολίνι» που έγιναν σύμβολα εθνικής αντίστασης. Το σκίτσο δεν ήταν για τον Μπέζο απλώς χιούμορ, αλλά εργαλείο κοινωνικής και πολιτικής κριτικής.

Θέατρο, λόγος, πνεύμα μποέμ Ο Μπέζος ήταν επίσης ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας, με μικρές εμφανίσεις και συνεργασίες με θιάσους, ενώ συχνά υπέγραφε κριτικά κείμενα για παραστάσεις, βιβλία και την επικαιρότητα με χιούμορ και λοξή ματιά. Η ζωή του είχε έντονα στοιχεία μποέμ και αυτοσαρκασμού, με διαμονές σε καλλιτεχνικούς κύκλους, κουβέντες στα καφενεία, και μια συνολική ροπή προς την ελευθεριότητα.

Θάνατος και μεταθανάτια αποδοχή
Πέθανε το 1943, σχετικά νέος, μέσα στη δίνη της Κατοχής και χωρίς να προλάβει να δει την αναγνώριση του έργου του. Για δεκαετίες ξεχάστηκε – οι ηχογραφήσεις του σπάνιες, οι γελοιογραφίες του αταξινόμητες. Μόλις στις αρχές του 21ου αιώνα, μέσω συλλεκτών και ερευνητών όπως οι Tony Klein και Δημήτρης Κούρτης, το έργο του επανανακαλύφθηκε και αποκαταστάθηκε, τόσο σε διεθνή δισκογραφία (Olvido, Mississippi Records) όσο και σε ελληνικές εκδόσεις.

Το βιβλίο “Πάμε στη Χονολουλού – Κώστας Μπέζος (1905–1943)” (Αίολος, 2025) αποτελεί πλέον την πιο πλήρη βιογραφική προσέγγιση, και συνοδεύεται από σπάνιο αρχειακό υλικό και ηχογραφήσεις. Ο Κώστας Μπέζος δεν ήταν ένας – ήταν πολλοί. Ήταν ο Χαβανέζος με την μπλουζ κιθάρα, αλλά και ο μάγκας με το μπουζούκι, ο σκώπτης γελοιογράφος, αλλά και ο ρομαντικός τραγουδιστής, ένας δημιουργός ανάμεσα στο σοβαρό και το αστείο, στην επιφάνεια και το βάθος.
Κι αυτό τον κάνει πιο σύγχρονο από ποτέ.

ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

To Elliniko Tragoudi – Kostas Bezos & Aspra Poulia

 

Βιογραφικό Ο Κώστας Μπέζος (γεν. 1905 στο Μπολάτι Κορινθίας – πέθανε 14 Ιανουαρίου 1943 στην Αθήνα) ήταν εξαιρετικά πολυτάλαντος καλλιτέχνης και μποέμ της δεκαετίας του ’30, που κινήθηκε σε μουσικούς, εικαστικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους: Μουσικός – Τραγουδιστής Σπούδασε στην ΑΣΚΤ αλλά εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί στη μουσική. Ήταν εξαιρετικός κιθαρίστας, ξεκίνησε ως μέλος της “Μάντρας του Αττίκ” . Μετά το 1930 δημιούργησε το συγκρότημα «Τα Άσπρα Πουλιά», ένα οκταμελές γκρουπ με χαβανέζικο/ukulele ήχο, φορώντας πάντα λευκά, με εμφάνιση σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Αίγυπτο και Κωνσταντινούπολη . Το 1930–31 ηχογράφησε 12 ρεμπέτικα κομμάτια με ψευδώνυμο «Α. Κωστής» ή «Κ. Κωστής», αρχικά αγνώστου ταυτότητας έως τη σύνδεσή τους με τον ίδιο το 1970 Σαν σκιτσογράφος γελοιογράφος και αρθρογράφος εργάστηκε στις εφημερίδες «Πρωία» και «Ακρόπολις» Ο Κώστας Βάρναλης τον αποκάλεσε «τελευταίο της γενεάς των βοημών» και επαίνεσε το πνεύμα και το ταλέντο του . Ηθοποιός – Μποέμ Το 1941 εμφανίστηκε στην ταινία «Μάγια η Τσιγγάνα» (σήμερα χαμένη) . Χαρακτηρίστηκε «αριστοκράτης μάγκας»: ψηλός, λεπτός, γοητευτικός, με άψογο χιούμορ και εντυπωσιακή παρουσία στα σαλόνια και τη νυχτερινή Αθήνα.Έζησε ζωή μποέμ, γεμάτη γλέντι, παρέες, γυναίκες, ταξίδια και έντονη δημιουργική δράση . Τραγικό τέλος. Κατέληξε από φυματίωση στις 14 Ιανουαρίου 1943, εν μέσω Κατοχής, σε ηλικία 37 ή 38 χρόνων, και θάφτηκε στο Γ’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Μετά θάνατον, πολλοί τον είχαν ξεχάσει· η ταυτότητά του ως Α. Κωστής ξεκαθαρίστηκε με έρευνες των Panagiotis Kounadis, Tony Klein και Gordon Ashworth και που μέχρι να ταυτιστεί ότι ο Α.Κωστής και Κώστας Μπέζος ήταν το ίδιο άτομο διατυπώνονταν διάφορες εσφαλμένες εικασίες ότι ήταν ο Κώστας Σκαρβέλης, ο Τέτος Δημητριάδης κλπ

Σήμερα πιά, θεωρείται μια από τις πιο γοητευτικές και μυστηριώδεις μορφές του μεσοπολέμου, με έργο που αναβιώνει, προκαλεί έκπληξη και υπενθυμίζει τη ζωντάνια και πολυδιάστατη φύση της ελληνικής τέχνης. Ο Κώστας Μπέζος είχε ενδιαφέρουσες και ποικίλες σχέσεις με τις τρεις αυτές σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής μουσικής σκηνής:

Με τη Δανάη (Δανάη Στρατηγοπούλου)
Η Δανάη ήταν μέλος του συγκροτήματος «Τα Άσπρα Πουλιά», όπου φέρεται να διατηρούσε ερωτική σχέση με τον Μπέζο .
Στην αυτοβιογραφία της από τη δεκαετία του ’50, περιγράφει τη συνεργασία τους, το έργο του, και τον χαρακτήρα του, αποκαλώντας τον «σέξι» και αναγνωρίζοντας ότι την ενθάρρυνε καλλιτεχνικά .
Σύμφωνα με μαρτυρίες, μετά το θάνατό του η Δανάη απέφυγε να μιλήσει δημόσια για εκείνον, πιθανώς λόγω πολιτικών διαφορών .

Με τον Μανώλη Χιώτη
Ο Χιώτης ξεκίνησε την καριέρα του ως κιθαρίστας – όχι με μπουζούκι – στο συγκρότημα του Μπέζου “Τα Άσπρα Πουλιά” .
Ο ίδιος ανέφερε σε συνέντευξη το 1968 ότι αυτές οι πρώτες εμπειρίες τον βοήθησαν να μεταβεί στο τετράχορδο μπουζούκι και να διαμορφώσει την περσόνα του ως μεγάλος μουσικός. Ακόμα, πολλοί αποδίδουν στην επίδειξη στυλ και επιμέλεια του Χιώτη επιρροές από την κοσμική αισθητική της πρώτης του ορχήστρας .

Με την Κάκια Μένδρη
Ο Μπέζος είχε συνεργαστεί με την Κάκια Μένδρη, γράφοντας ή ερμηνεύοντας κομμάτια για εκείνη και εντασσόμενος στον καλλιτεχνικό της κύκλο .
Η φημολογία στον κόσμο του ρεμπέτικου αναφέρει ότι έγραφε «τραγούδια για κοτζάμ Κάκια Μένδρη» .
Αυτή η πολυεπίπεδη δικτύωση δείχνει πώς ο Μπέζος επιρρέασε διάφορους τομείς του ελληνικού μουσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος του μεσοπόλεμου.

Ακολουθεί μια λίστα απο το Spotify με ηχοχραφήσεις σε remaster

Links – Πηγές

https://aiolosbooks.gr/shop/10054/pame-sti-chonoloyloy-kostas-mpezos-1905-1943/

https://www.andro.gr/style/kosths-mpezos-rempeths/

https://www.lifo.gr/culture/music/poios-itan-o-mystiriodis-kai-afanis-rempetis-kostas-mpezos

https://m.popaganda.gr/xeklidonontas-mistirio-tou-pio-enigmatikou-mousikou-stin-istoria-tou-rempetikou-tragoudiou/

https://www.lifo.gr/culture/vivlio/pame-sti-honoloyloy-ena-biblio-gia-ton-mpoem-rempeti-kai-kitharista-kosta-mpezo

 

 

Υ.Γ.
Είναι ενδιαφέρον που μια ομάδα “νέων” μουσικων, αναπαράγει το ρεπερτόριο του συγκροτήματος του Κώστα Μπέζου, όσο κι αν θεωρείται αντιδημιουργικό και μιμητικό το  να αντιγράφεις το παρελθόν, οι άνθρωποι αυτοι μεταδίδουν τόση χαρά και κέφι που σε κάνει να μην σκέφτεσαι τις αντιρρήσεις.