Σπήλιος Μεντής,
ένας άγνωστος συνθέτης του ’60
Ο Σπήλιος Μεντής είναι ένα από τα 5 παιδιά του Χρήστου Μεντή και της Ελένης Μαρκοπούλου η οποία γεννήθηκε στα Καλάβρυτα. Είναι εγγονός του Παναγιώτη Μεντή. Ο πατέρας του o Χρήστος και ο παππούς του ο Παναγιώτης γεννήθηκαν στη Βλαχοκερασιά Αρκαδίας. Ο πατέρας του Σπήλιου, ο Χρήστος, ήταν εφοριακός-δημόσιος υπάλληλος. Επακόλουθο ήταν οι συχνές μεταθέσεις και μετακινήσεις. Τα παιδιά του Χρήστου Μεντή γεννήθηκαν σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας: ο Σπήλιος, στο Αγρίνιο το 1912, ο Κώστας στην Αμφιλοχία το 1913, η Ξένη στην Αμφιλοχία, ο Αιμίλιος και η Κατερίνα (το «Κατινάκι», μητέρα του ηθοποιού/ποιητή Χρήστου Βαλαβανίδη) στο Μεσολόγγι.
Ο Σπήλιος Μεντής, εφοριακός-δημόσιος υπάλληλος (όπως και ο πατέρας του) και η Λαμπρινή Πατσή απέκτησαν 3 παιδιά τον Χρήστο, πιανίστα, δάσκαλο μουσικής και μουσικοσυνθέτη, την Ελένη Ζωή [Νένα], ηθοποιό, και τη Μαρία, καθηγήτρια-φιλόλογο. Εκτός από εφοριακός-δημόσιος υπάλληλος, ο Σπήλιος Μεντής είχε μια ουσιαστική δραστηριότητα και ως μουσικοσυνθέτης, κυρίως από το 1960 και μετά μεχρι τον πρόωρο θάνατό του, το 1969, σε ηλικία 57 ετών.
Έκανε την πρώτη του εμφάνισή του το 1936 με τα τραγούδια «Ντολορίτα» «Κάκια σ’ αγαπώ», «Γλέντα χωρίς ν’ αγαπάς» και «Χαβάη», τα οποία παρουσιάστηκαν σε συνεργασία με τον Γιώργο Μαλλίδη. Καθοριστική ήταν η συμβολή και εμψύχωση που πρόσφερε η Δανάη Στρατηγοπούλου στην καλλιτεχνική εξέλιξη του Σπήλιου Μεντή, το 1954, όταν ο συνθέτης ζούσε στο Λαύριο. Το 1956 έκανε την πρώτη ουσιαστική εμφάνισή του με το τραγούδι, «Κανελιά», που ερμήνευσε η Σοφία Βέμπο. Το 1960 διακρίθηκε με το δεύτερο βραβείο στο Φεστιβάλ Αθηνών για το «Καλοκαιράκι» και το 1965 στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, για το «Φτωχόπαιδο της γειτονιάς» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Ερμηνεύτρια και στα δύο ήταν η τραγουδίστρια Γιοβάννα. Ο Σπήλιος Μεντής έγραψε 70-80 τραγούδια, τα πιο πολλά σε στίχους δικούς του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο συνθέτης Σπήλιος Μεντής καταπιάστηκε με τη σύνθεση πιο ολοκληρωμένων μουσικών έργων μελοποιώντας Γιάννη Ρίτσο, Οδυσσέα Ελύτη, Τάσο Λειβαδίτη, Federico Garcia Lorca κ.ά. Ιδιαίτερο ήταν το ενδιαφέρον του για την ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Από την ποιητική συλλογή “Πυραμίδες” (1935) επέλεξε τις ενότητες “Γράμματα στο μέτωπο” και “Γράμματα από το μέτωπο” μελοποιώντας εκτεταμένα αποσπάσματα, τα οποία δυστυχώς παραμένουν ανέκδοτα.
Μερικά από τα τραγούδια του Σπήλιου Μεντή έχουν αποδοθεί σε πολλαπλές εκτελέσεις, παρμένες από δίσκους των 45 στροφών που κυκλοφόρησαν στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Τρείς πιο πρόσφατες επανεκτελέσεις με την Αφροδίτη Μάνου, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τη Μαρία Δημητριάδη και τη Νένα Μεντή, προέρχονται από το δίσκο με τίτλο «Θ’ ακούσετε τραγούδια του Σπήλιου Μεντή» που κυκλοφόρησε το 1992. Εδώ ακολουθεί μια λίστα τραγουδιών του από το Spotify, δεν χρειάζεται να είστε συνδρομητές για να τα ακούσετε, μπορείτε να κάνετε δωρεάν εγγραφή στην εφαρμογή
Σύμφωνα με το blog «Δισκόβολος», «Ο άδικα λησμονημένος συνθέτης Σπήλιος Μεντής (1912-1969), κατ’ επάγγελμα δημόσιος υπάλληλος (εφοριακός), μας έχει αφήσει μια θαυμάσια κληρονομιά δεκάδων μελωδικών κομματιών που κινούνται στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ ελαφρού και έντεχνου τραγουδιού…»
Ο συνθέτης Κώστας Μυλωνάς, στην «Ιστορία του Ελληνικού Τραγουδιού», αναφέρεται στην πρωτοτυπία του έργου του και στη συμβολή του Σπήλιου Μεντή στην εξέλιξη της ελληνικής μουσικής: «Με μουσικό ύφος που δε θυμίζει τίποτα από τη δουλειά των προηγούμενων συναδέλφων του και δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τους χορευτικούς ρυθμούς και τις μελωδίες της ξένης μουσικής, ο Μεντής κλείνει μέσα στα τραγούδια του το σπέρμα της ανανέωσης, που αργότερα θα ολοκληρωθεί στη δεκαετία του 60 με το Μάνο Χατζιδάκι και το Μίκη Θεοδωράκη». Και συνεχίζει: «Η μουσική του γραφή κάνει μεγάλη εντύπωση, γιατί έχει μια παρθενικότητα, καθώς οι στρωτές και εμπνευσμένες μελωδίες του παντρεύονται ιδανικά με τους ελληνικούς ρυθμούς με τρόπο ευρηματικό και πρωτότυπο».
Εδω ενα play list του youtube με πολλά τραγούδια του σε πρωτες εκτελέσεις κυρίως
Ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης έφυγε πρόωρα από τη ζωή (10 Νοεμβρίου 1969) σε ηλικία 57 ετών. Πίσω του όμως άφησε μια αξιοσέβαστη πολιτιστική παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές των Ελλήνων. Πίσω του, άφησε επίσης τον αδελφό του Κώστα, ηθοποιό, το γιο του Χρήστο, πιανίστα/συνθέτη, την κόρη του Ελένη Ζωή (Νένα), ηθοποιό, και τον ανιψιό του Χρήστο Βαλαβανίδη, ηθοποιό, να συνεχίσουν την καλλιτεχνική παράδοση της οικογένειας
Το 1959 όταν ο Μάνος Χατζιδάκις συνεργαζόταν με το δισκογραφικό label Fidelity-Polydisc, που δημιούργησαν οι Αλέξανδρος Πατσιφάς και Νίκος Καρύδης του «Ικάρου», ως υπεύθυνος του ελαφρού ρεπερτορίου, ενορχηστρωσε το «Καράβι» του Σπήλιου Μεντή, τραγούδι που είχε διαγωνιστεί στο Πρώτο Φεστιβάλ Εληνικού Τραγουδιού του ΕΙΡ το 1959 με ερμηνεύτρια την Άντζελα Νάκου, η οποία το ερμήνευσε και σε δίσκο με την ορχηστρική επιμέλεια του Μάνου Χατζιδάκι. Το τραγούδι αυτό κυκλοφόρησε επίσης με τη Μαίρη Λω
Μετά το «Καράβι», όμως, εκτός ότι εγκαινιάστηκε η συνεργασία του με τη Fidelity (το 1960 ακολούθησε μια ακόμη λαμπρή συμμετοχή στο Φεστιβάλ του ΕΙΡ, με το τραγούδι «Καλοκαιράκι») άνοιξε διάπλατα ένας καινούριος δρόμος, καταθέτοντας, έκτοτε, ένα ποιητικό μουσικό κόσμο σύγχρονο και συμπαγή με μια σειρά από περίφημα τραγούδια, κάποια από αυτά βασισμένα στη νεανική ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1960, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 57 ετών, το Νοέμβριο του 1969.
Εκτός από την Odeon και την Columbia, όπου παρουσίασε τα πρώτα του τραγούδια, συνεργάστηκε με τις δισκογραφικές ετικέτες που δημιούργησε ή διεύθυνε ο Αλέκος Πατσιφάς, Fidelity-Polydisc-Philips και Lyra. Τα περισσότερα τραγούδια του σε πρώτη εκτέλεση, αυτή την περίοδο, ερμήνευσε, κυρίως, η Γιοβάννα και ακόμη οι: Άντζελα Νάκου, Άγγελος Ρηγάκης, Γιάννης Βογιατζής, Τζένη Βάνου, Άντζελα Ζήλια, Σούλα Μπιρμπίλη, Μπέττυ & Μιράντα Δήμα, Πέτρος Πανδής και Καίτη Χωματά και η Μαρινέλλα, γράφοντας στα περισσότερα εκτός από τις μουσικές και τους στίχους, αλλά και προσεγγίζοντας και παρουσιάζοντας, με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν που γνωρίσαμε μέχρι τότε, την «άλλη» ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, μια σειρά από ανέκδοτα νεανικά ποιήματα του Ρίτσου που είχαν γραφτεί στις αρχές τις δεκαετίας του 30: «Νερατζιά», «Ο παγωτατζής», «Λιόγερμα», «Φτωχόπαιδο», «Ανοιξιάτικο βραδάκι», «Κίτρινο φθινόπωρο», «Αχ το φεγγάρι βάσανο», «Το εξοχικό κεντράκι», «Ψιλόβροχο».
Το 1992 η κόρη του Σπήλιου Μεντή, ηθοποιός Νένα Μεντή, παρουσίασε ένα αφιέρωμα (το μοναδικό μέχρι σήμερα δισκογραφικό πορτρέτο του συνθέτη) επαναφέροντας ορισμένες από τις χαρακτηριστικότερες στιγμές του ρεπερτορίου του σε σύγχρονες αποδόσεις με τον τίτλο «Θ’ ακούσετε τραγούδια του ΣΠΗΛΙΟΥ ΜΕΝΤΗ με την Αφροδίτη Μάνου» και τις φιλικές συμμετοχές του Λουκιανού Κηλαηδόνη, της Γιοβάννας, της Μαρίας Δημητριάδη και της Νένας Μεντή, με τις ενορχηστρώσεις του Γιάννη Ιωάννου. Ο δίσκος επανεκδόθηκε ψηφιακά το 2007 με τον τίτλο «Αφροδίτη Μάνου – Σερενάτα χωρίς φεγγάρι».
Στα ψηφιακά μουσικοπωλεία θα βρείτε επίσης 2 συλλογές με τραγουδια του και κάμποσα σκόρπια
